Φθινόπωρο

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ

Εκπαίδευση

Η εκπαίδευση στα χρόνια της ακμής του νησιού υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική ενώ χάρη στις χορηγίες των ευεργετών του είχαν ιδρυθεί και λειτουργούσαν αρκετά σχολεία, κατ’ αντιστοιχία με το μεγάλο τότε μέγεθος του πληθυσμού. Οι μετά τον πόλεμο ωστόσο δυσμενείς ιστορικές εξελίξεις είχαν ανάλογο αντίκτυπο και στη σχολική ζωή των Καστελλοριζιών ενώ η απουσία Γυμνασίου και Λυκείου στο νησί ανάγκαζε για χρόνια πολλές οικογένειες να αποχωριστούν τα παιδιά τους είτε να αποδημήσουν ώστε να μπορέσουν αυτά να ολοκληρώσουν την εκπαίδευση τους. Αν και η πρόσφατη δημιουργία τάξεων Γυμνασίου και Λυκείου έδωσε μεγαλύτερο κίνητρο στους νέους του Καστελλόριζου να επενδύσουν στον τόπο τους, τα προβλήματα ενός νησιού της παραμεθορίου παραμένουν αισθητά όπως και οι δυσκολίες και οι ελλείψεις τόσο σε ανθρώπινο δυναμικό όσο και σε εγκαταστάσεις και πρώτες ύλες.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν το Καστελλόριζο μετρούσε κατά προσέγγιση 10.000 κατοίκους η εκπαιδευτική διαδικασία ήταν πολύ σημαντική και είχε πολύ υψηλό επίπεδο. Λειτουργούσαν αρκετά εκπαιδευτικά ιδρύματα, που είχαν ιδρυθεί κατόπιν χορηγίας από ευεργέτες του νησιού, ιδιωτικές σχολές, νηπιαγωγείο ακόμη και μουσουλμανικό σχολείο, που εξυπηρετούσε τα παιδιά των δημοσίων υπαλλήλων της τουρκικής κυβέρνησης.

Το 1903 ιδρύεται στο Καστελλόριζο η Σαντραπεία Αστική Σχολή, επτατάξιο σχολείο, δαπάνη του Λουκά Σαντραπέ. Αντικαθιστά το παλαιότερο Αρρεναγωγείο που κατεδαφίστηκε γι’ αυτό το σκοπό. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό νεοκλασικό κτήριο, με πρόσοψη που προσομοίαζε σε εκείνη του Εθνικού Πανεπιστημίου. Το όραμα του Σαντραπέ ήταν να παραμείνει ο πληθυσμός του νησιού όσο το δυνατόν ανεπηρέαστος στο πέρασμα του χρόνου και το νησί να μην ερημωθεί. Στη Σαντραπεία Αστική Σχολή διδάσκονταν εκκλησιαστική ιστορία, ελληνικά, αριθμητική, γεωμετρία, φυσική πειραματική, φυσική ιστορία, γεωγραφία, γαλλικά και τούρκικα. Εκτός από τη Σαντραπεία λειτουργούσε στο νησί το Παρθεναγωγείο (Αστική Σχολή) που ανεγέρθηκε με δαπάνη του Θεόδωρου Πέγκλη και στέγασε αργότερα την ταπητουργική σχολή του Καστελλορίζου. Παράλληλα το έτος ίδρυσης της Σαντραπείας ιδρύεται από τον Νικόλαο Σταμάτογλου ή Σταματίου, το μικρό δημοτικό σχολείο του Αγίου Γεωργίου στην περιοχή “ Πηγάδια”. Στο νησί υπήρχε και νηπιαγωγείο, δωρεά του Σάββα Βασιλείου.

Τα χρόνια που ακολούθησαν η εικόνα της εκπαίδευσης άλλαξε δραστικά κατ’ αναλογία με τη ραγδαία συρρίκνωση του πληθυσμού. Ήδη από την περίοδο του μεσοπολέμου, όταν ο αριθμός των μεταναστών υπερέβαινε εκείνον των κατοίκων, λειτουργούσαν στο Καστελλόριζο μόλις δύο σχολεία και ένα μεικτό νηπιαγωγείο. Ενδεικτική ήταν επίσης η επιρροή του ιταλικού φασιστικού καθεστώτος στην πολιτιστική ζωή των σχολείων κατά τη διάρκεια της παραμονής των Ιταλών κατακτητών στο Καστελλόριζο, ενώ σύμφωνα με μαρτυρίες των μεγαλύτερων σε ηλικία κατοίκων έντονη ήταν και η προσπάθεια διείσδυσης της διδασκαλίας της ιταλικής γλώσσας εις βάρος της ελληνικής.

Τα χρόνια μετά τον πόλεμο και την καταστροφή του νησιού η ζωή των παιδιών περιγράφεται δύσκολη λόγω των ελλείψεων και της φτώχειας. Η οικονομική βοήθεια από την ομογένεια είναι σημαντική για τη βελτίωση των σχολικών συνθηκών. Μάλιστα για κάποια χρόνια παρεχόταν στους μαθητές συσσίτιο, ενώ δεν ήταν λίγες οι δωρεές βιβλίων, γραφικής ύλης και χαρτών, συνεισφορά των απόδημων Καστελλοριζιών της Αυστραλίας και όχι μόνο.

Ωστόσο, η απουσία Γυμνασίου και Λυκείου ανάγκαζε συχνά τις οικογένειες είτε να αποχωριστούν τα παιδιά τους και να τα στείλουν στη Ρόδο είτε να φύγουν εξ’ ολοκλήρου από το νησί. Η αναγκαιότητα ίδρυσης Γυμνασίου και Λυκείου ήταν μεγάλη.

Ακόμη και σήμερα που μπορεί κανείς να ολοκληρώσει και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο Καστελλόριζο και να περάσει την εφηβεία του στο νησί, οι ελλείψεις τόσο σε υποδομές όσο και σε καθηγητές παραμένουν καίριο αίτημα των κατοίκων. Συγχρόνως, οι διαθέσιμες εξωσχολικές δραστηριότητες είναι ελάχιστες με αποτέλεσμα οι μαθητές να μπορούν μόνο με δική τους πρωτοβουλία να αποκτήσουν κάποιο χόμπι.