Μισεμός
«Καημένο Καστελλόριζο, ψηλά ΄ναο τα βουνά σου. κι΄ώμορφες είναι οι κοπελιές που κόβουν τα κλαδιά σου. Άραγες θα ταξιωθώ του τόπου μου τα μέρη της γειτονιάς τις ώμορφες και το δικό μου ταίρι; Καημένο Καστελλόριζο, πόχεις πολλά καράβια έχεις κορίτσια ώμορφα και ναύτες παλληκάρια. Ολόπικρ΄ είναι η ξενητειά, πικρό το ξένο χώμα όλα πικρά της ξενητειάς και τα λουλούδια ακόμα.»
Το γύρισμα του 20ου αιώνα έφερε τα πρώτα κλειδωνίσματα στο Καστελλόριζο.
Πρώτο θύμα ήταν η οικονομία.
Η άνοδος των Νεότουρκων το 1908 προκάλεσε την σταδιακή κατάργηση των προνομίων που τόσο πολύ ωφέλησαν το νησί.
Χωρίς αυτά, η κίνηση των ιστιοφόρων έγινε πιο δύσκολη και σε συνδυασμό με την καθυστέρηση των πλοιοκτητών να ανταποκριθούν στις νέες τεχνολογικές συνθήκες και να αντικαταστήσουν τα ιστία με μηχανές τραυμάτισε τον καστελλοριζιακό στόλο και έκανε τον πληθυσμό να ασφυκτιά.
Πολλοί θα επιλέξουν να βγουν στην θάλασσα, αυτή την φορά για ένα ταξίδι στα ξένα, σε αναζήτηση ενός καλύτερου μέλλοντος.
Έτσι θα ξεκινήσει η αποκέντρωση του νησιού και η μετανάστευση σε Αυστραλία, Ελλάδα, Αίγυπτο και μετέπειτα Αμερική που θα σημαδέψει το Καστελλόριζο καθόλη την διάρκεια του αιώνα.
Οι Βαλκανικοί πόλεμοι και η κλιμάκωση των εντάσεων στην περιοχή δυσχέραναν περισσότερο την κατάσταση με τον κλοιό να σφίγγει κι άλλο προκαλώντας μια κατακόρυφη μείωση του πληθυσμού.
Στα χρόνια μεταξύ 1912-1917 οι κάτοικοι έφτασαν από 9.000 να αριθμούν 4.500 αρχικά και 2.000 στην συνέχεια.
Ο ιταλοτουρκικός πόλεμος απέκλεισε επίσης τα καστελλοριζιακά καράβια από περιοχές με τις οποίες παραδοσιακά εμπορεύονταν, ενώ η επανάσταση του νησιού ενάντια στην Τουρκία έφραξε τις διόδους των εμπόρων στα προϊόντα της απέναντι ακτής.
Νέες δυνάμεις προσέγγισαν πια την περιοχή μετά την αποσταθεροποίηση της αυτοκρατορίας και το Καστελλόριζο για μια ακόμη φορά βρισκόταν στον δρόμο τους.
Η Γαλλία ορκισμένη να επιβλέπει την περιοχή εν όψη του Α Παγκοσμίου Πολέμου καταλαμβάνει το νησί.
Το αντιμετώπισε σαν σταθμό, βοηθητικό στις επιδιώξεις της να στραφεί στην Ανατολή.
Για αυτόν τον λόγο θα το συμπεριλάβει στην διαδρομή των υδροπλάνων της.
Τη Γαλλία θα διαδεχθεί η Ιταλία καθώς και μια μεγαλύτερη ύφεση και η πλήρης αποκοπή από τα Μικρασιατικά παράλια μετά την Μικρασιατική καταστροφή. (Το εμπόριο με τις ακτές της Λυκίας γίνεται πια για καθαρά ζωτικούς λόγους επιβίωσης των κατοίκων που το νησί τους δεν μπορεί να τους προσφέρει τα αναγκαία.)
Ένα νέο κύμα προσφύγων θα αναζητήσουν την τύχη τους στις ήδη εδραιωμένες αποικίες των Καστελλοριζιών στην Αυστραλία κυρίως.
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος θα φανεί αμείλικτος για το μικρό νησί.
Από νωρίς έγινε βάση πολεμικών επιχειρήσεων των συμμαχικών δυνάμεων.
(Μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο του 1943 οι Βρετανοί καταφτάνουν στο νησί το οποίο στην συνέχεια) έγινε στόχος και βομβαρδίστηκε από τις γερμανικές δυνάμεις.
Οι κάτοικοι με παρέμβαση των Βρετανών εκκένωσαν τότε το νησί τους το οποίο στα χρόνια της απουσίας τους σε Κύπρο και Παλαιστίνη καταστράφηκε και πιθανώς λεηλατήθηκε.
Όσοι επέστρεψαν χρόνια αργότερα δύσκολα μπόρεσαν να ανταπεξέλθουν με τους λιγοστούς διαθέσιμους πόρους και για μια ακόμη φορά πολλοί επέλεξαν να μεταναστεύσουν.
Οι ξενιτεμένοι Καστελλοριζιοί δεν ξέχασαν τον τόπο τους. Έστελναν βοήθεια και κρατούσαν τα έθιμα διατηρώντας την παράδοση και την ταυτότητα τους.
Το νησί μπορεί να έγινε έρμαιο γεωπολιτικών συμφερόντων και να έχασε στιγμιαία την αυτόφωτη λάμψη του αλλά οι κάτοικοι του δεν το άφησαν να σβήσει, είτε ζούσαν στα εδάφη του είτε μακριά του.
