1945 - Η επιστροφή

Στην φωτογραφία διακρίνεται η συνοικία του κάβου που πλήγηκε περισσότερο από την καταστροφική πυρκαγιά. Μετά λύπης κανείς παρατηρεί πως η αρχοντογειτονιά του νησιού, έχει ολοσχερώς καταστραφεί και πέραν των λίγων εναπομείναντων, κυρίως διοικητικών κτηρίων στο άκρο της, δεν έχει μείνει τίποτα για να θυμίζει την ζωή και τον πλούτο του προηγούμενου αιώνα.

Με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Καστελλοριζιοί θα επιστρέψουν στο Καστελλόριζο από την ξενιτιά. Το ταξίδι της επιστροφής από την Παλαιστίνη θα γίνει σε τρεις αποστολές. Οι πρώτες δύο θα αποχωρήσουν για να μεταφέρουν τους άνδρες που θα προετοιμάσουν το νησί για το καλωσόρισμα των υπολοίπων. Η τρίτη αποστολή αποτελείται από 497 Καστελλοριζιούς ως επί το πλείστον γυναικόπαιδα που επιβιβάστηκαν στο βρετανικό ατμόπλοιο «Empire Patrol» στις 29 Σεπτεμβρίου. Λίγα μίλια μετά την αποχώρησή τους από το Πόρτ Σάιντ, μεγάλη φωτιά στις μηχανές, θα προκαλέσει το ναυάγιο του και την απώλεια 33 νησιωτών.

Η Μαρία Χρόνη, έζησε για να διηγηθεί το ναυάγιο, με το δικό της τρόπο, συνθέτοντας την παρακάτω ρίμα:


Οι ναυαγοί, θα επιστρέψουν στην Αίγυπτο όπου και θα μείνουν για άλλον ένα μήνα προτού καταφέρουν να επιστρέψουν. Η μετάβαση τους στο Καστελλόριζο, θα πραγματοποιηθεί με το ιταλικό πολεμικό πλοίο Tripolitania.

Τον καιρό που το Καστελλόριζο είχε ερημωθεί απ’ τους κατοίκους του, στα χαλάσματα φύτρωσαν συκιές, που άπλωναν στον τόπο τη χαρακτηριστική τους μυρωδιά.

Όσοι Καστελλοριζιοί επέστρεψαν, τον Οκτώβριο του 1945, βρήκαν τον οικισμό τους ανεπανόρθωτα κατεστραμμένο. Οι εκτεταμένοι βομβαρδισμοί, η πυρκαγιά και η απουσία του πληθυσμού έχουν δημιουργήσει έναν νεκρό τόπο φάντασμα. Ο καμένος βράχος και λίγες ψαρόβαρκες θυμίζουν πως στο λιμανάκι αυτό του Καστελλορίζου, άραζαν κάποτε τα φημισμένα τους καράβια. Πως η ζωή θα ξαναρχίσει; Πως το Καστελλόριζο θα αναγεννηθεί μέσα από τις στάχτες;

Μπροστά από τον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου του Πηγαδιού, έχει τοποθετηθεί μνημείο αφιερωμένο σε όσους έχασαν τη ζωή τους στην καταστροφή του Empire Patrol. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 13 Σεπτεμβρίου 2010.